وزارت صمت هفته گذشته همزمان با افزایش قیمت محصولات فولادی در بازار، سیاست جدیدی را برای کنترل قیمت محصولات زنجیره فولاد اعلام کرد.
بر اساس این تصمیم که از شنبه۱۳ بهمن به اجرا درآمد، تمام محصولات زنجیره فولاد که در بورس‌کالا عرضه می‌‌‌شوند و ارکان زنجیره که از یکدیگر ماده اولیه می‌‌‌گیرند، مکلف شدند قیمت پایه محصولاتشان بر اساس نرخ سامانه نیما دربورس کالا قیمت‌گذاری شود و قیمت کشف شده نیز تابعی از قیمت پایه بر اساس ارز نیمایی باشد. با توجه به اینکه در بالادست زنجیره فولاد، محصولاتی نظیر سنگآهن، گندله، کنسانتره و آهن اسفنجی پیش‌تر نیز برمبنای ارزنیمایی قیمت‌گذاری می‌شد، در گفت‌وگو با فعالان معدنی نظرات فعالان این بخش را در این باره بیشتر جویا شدیم.
مهرداد اکبریان رئیس انجمن سنگآهن ایران باانتقاد ازسیاست‌‌‌‌‌‌های حوزه ارزی کشورگفت: تعادل در کفه ترازوی زنجیره فولاد متاسفانه به هم خورده و تولیدکنندگان بالادستی و پایین‌دست زنجیره شرایط سختی را تجربه می‌کنند، زیرا در سایه برخی تصمیمات دولت قدرت صادرکنندگان کاهش یافته است.
وی با اشاره به سیاست جدید وزارت صمت مبنی بر محاسبه قیمت فولاد بر مبنای ارز نیمایی افزود: زنجیره تولید فولاد طوری طراحی شده که باید در همه مقاطع آن از بالادست تا پایین‌دست مانند شمش، میلگرد، گندله و کنسانتره صادرات انجام شود. در این شرایط به دلیل مشکلاتی نظیر قطعی آب و برق اغلب واحدهای تولیدی با نیمی از ظرفیت خودشان کار می‌کنند و تنها راه کنترل درآمد و هزینه‌‌‌ها توسعه صادرات و ورود به بازارهای خارجی است. حالا با این شرایط اگربنا باشد درباره صادرات سخت‌‌‌گیری مانند تعهدات بازگشت ارز به قیمت نیمایی را اعمال کنیم؛ قدرت را از صادرکنندگان و تولیدکنندگان سلب خواهیم کرد.
به هم خوردن تعادل کفه ترازوی زنجیره فولاد
اکبریان با اشاره به اینکه درحال حاضر بین ارز نیمایی مبادلاتی و ارز آزاد فاصله زیادی در بازار وجود دارد، ادامه داد: با توجه به این شرایط کارکردن با ارز نیمایی با تعهدات بالای ارزی چیزی شبیه به شوخی است و می‌توان با جرات گفت؛ این شرط با ممنوعیت صادرات فرقی ندارد. این فعال معدنی با تاکید برعرضه انواع محصولات بالادست مانند سنگآهن، کنسانتره و گندله با قیمت واقعی تصریح کرد: اگر قرار باشد مبنای محاسبه قیمت تمام شده سنگآهن را دلار نیمایی یا قیمت‌های محصولات پایین‌دست زنجیره مثل آهن‌‌‌اسفنجی تعیین کند، سنگآهن که بالاترین محصول چرخه تولید فولاد است، سرکوب قیمتی خواهد داشت و مسلما این سیاست‌‌‌ها با هدف ظرفیت‌سازی انبوه درتولید و صنعت کاملا مغایر است.
وی با اشاره به اینکه باید بین قیمت‌های جهانی با قیمت تمام شده محصول تعادل برقرارکنیم، گفت: ارز نیمایی 28هزار و 500 تومان تنها روی کاغذ سندیت دارد و عملا دولت خدمات خود را با ارزهای بالاتری عرضه می‌کند؛ قیمت ارزمبادله‌‌‌ای که بین تولیدکننده و صادرکننده رد و بدل می‌شود حدود43 هزارتومان است؛ قیمت ارز آزاد نزدیک به 50 هزارتومان است و در مجموع؛ هزینه جاری بسیاری از واحدهای تولیدی و کارخانه‌‌‌ها با ارز آزاد تامین می‌شود.رئیس انجمن سنگآهن ایران با بیان اینکه بخش عمده‌ای از درآمد تولیدکنندگان به دلیل نوسانات ارزی هدر می‌رود، افزود: داد و ستد در بورس‌کالا رانت ویژه‌ای برای عده‌ای که به طور مستمر از این سفره تغذیه می‌کنند ایجاد کرده که حاصل سیاستگذاری‌‌‌های یک‌شبه است.
دراین باره بهرام شکوری، عضو کمیسیون صنایع و معادن اتاق بازرگانی ایران با انتقاد شدید ازسیاست‌‌‌‌‌‌های حوزه ارزی کشور گفت: تنها فایده ارز نیمایی سود هنگفت برای دلالان است. وی با اشاره به سیاست جدید وزارت صمت و محاسبه قیمت فولاد برمبنای ارز نیمایی به خبرنگار ایروپکس گفت: تولیدکنندگان با هرگونه دخالت دولت در قیمت‌گذاری دستوری در حوزه اقتصاد به‌خصوص تولید مواد معدنی مخالفند؛ زیرا تاکنون نتیجه خوبی نداشته است. این فعال معدنی ادله‌‌‌هایی مانند منتفع شدن مصرف‌کنندگان از تبعات ارز نیمایی را بی‌‌‌اساس خواند و افزود: دلالان تنها کسانی هستند که ازاین شرایط سود می‌‌‌برند و مصرف‌کننده نهایی از تبعات ارز نیمایی در بدنه صنعت منتفع نخواهد شد، به‌‌‌عنوان مثال آثار ارز نیمایی در قیمت آخرین زنجیره محصولات فولادی مانند لوازم خانگی، خودروسازی و ساختمان نمود عینی ندارد و خریداران به هیچ وجه احساس نمی‌‌‌کنند محصولی ارزان با ارز دولتی به دست آنان رسیده است.
چوب دولت لای چرخ زنجیره تولید فولاد
شکوری با بیان اینکه این شرایط برای تولیدکننده جز ضرر اقتصادی دستاوردی ندارد، گفت: تولیدکننده باید محصول خود را با ارز نیمایی بفروشد در حالی که تمامی محصولات خود نظیر مواد اولیه، ماشین‌آلات و قطعات یدکی را با ارز بازار آزاد تهیه می‌کند، در حالی که اگرمحصول خود را با قیمت ارز نیمایی تهیه کند؛ می‌تواند از سود حاصله برای توسعه واحد تولیدی خود بهره ببرد.
این عضو کمیسیون صنایع و معادن اتاق بازرگانی ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا عرضه در بورس به این وضعیت کمک کرده است، گفت: تولیدکنندگان درباره عرضه مواد معدنی در بورس‌کالا هم مخالفند زیرا بورس در تمام دنیا سازوکارهای مشخصی دارد اما در کشور ما قیمت پایه محصولات و محاسبات ارزی برپایه تصمیمات دولتی است که تنها چوب لای چرخ تولید می‌‌‌گذارد، این سبک مداخلات دولتی در اقتصاد، زنجیره تولید محصولات فولادی را با مشکلات بی‌‌‌شماری مواجه کرده است.
این فعال معدنی تصمیمات ارزی فعلی را حاصل دخالت افراد و رانت‌‌‌های مشخص در پشت پرده دانست و افزود: بعید است تبعات این نوع نگاه اقتصادی و سیاستگذاری‌‌‌ها به مساله ارز، برای تصمیم‌گیرندگان ناشناخته باشد و قطعا پشت پرده برخی سیاست‌‌‌های دولتی باندهای رانتی قراردارد. شکوری در پایان گفت: سفره ارز نیمایی، سود هنگفتی را نصیب دلالان و رانت‌خواران کرده است.
ارز نیمایی برای مسوولان تبدیل به اهرم شده است
مدیرتوسعه بازار شرکت نماد صنعت پارس اینترنشنال هم در واکنش به سیاست جدید وزارت صمت درباره محاسبه قیمت محصولات زنجیره فولاد در بورس‌کالا با ارز نیمایی گفت: با این رویکرد نمی‌توان قیمت‌ها را کنترل کرد.
سید ابوالقاسم میرزابابایی با اشاره به اینکه خرید و فروش محصولات زنجیره فولاد بر اساس ارز نیمایی عملا مقدور نیست، افزود: من واقعا با خواندن این خبرمتعجب شدم و باید این سوال را از تصمیم‌گیران و طراحان این سیاست پرسید که کدام هزینه تولیدکنندگان با ارز نیمایی است که حالا با این نرخ محصولاتشان را بفروشند؟ وی ادامه داد: متاسفانه ارز نیمایی برای مسوولان تبدیل به اهرمی شده است که بگویند ما در میانه بحران ارزی، برای کنترل قیمت‌ها کاری کرده‌ایم. مدیرتوسعه بازار شرکت نماد صنعت پارس‌‌‌اینترنشنال تصریح کرد: مسوولان می‌‌‌دانند ارز نیمایی با قیمت 28 هزارو500 تومانی وجود ندارد زیرا در سامانه بانک مرکزی حواله ارز نیمایی حتی برای واردات دارو بالای 30 هزارتومان است، حال سوالی که باید ازسخنگوی وزارت صمت پرسید این است که ارزنیمایی کجای این بازاراست که تولیدکنندگان تا به حال آن را ندیده‌اند؟
میرزابابایی با اشاره به مراجعه شمار زیادی از تولیدکنندگان برای دریافت ارز از سامانه سنا، اظهار کرد: اغلب این تولیدکنندگان مدارک خود را در سامانه سنا به ثبت رساندند تا بتوانند از این ارزی که در بازار آزاد ارزان‌‌‌تر است، استفاده کنند اما بسیاری یا ارز دریافت نکردند یا کمترازحد موردنیاز و با تاخیر زیاد ارز گرفتند و عملا با ازدست دادن زمان نتوانستند قطعات یدکی و تجهیزات موردنیاز خود را وارد کنند.
این فعال حوزه معدن درباره نتیجه و فرآیند تاخیر زمانی تولیدکنندگان در دریافت ارز گفت: تولید وابسته به قطعات یدکی است و با تامین نشدن به موقع لوازم و ملزومات ناشی از آن عملا تولید متوقف خواهد شد ضمن اینکه باید دانست اگر درابتدای زنجیره مواد خام تولید نشود کل صنعت با رکود مواجه می‌شود و ماحصل آن رکود دومینووار در بدنه صنعت، توقف تولید، بیکاری و بحران‌های اقتصادی و اجتماعی است. میرزابابایی اضافه کرد: هزینههای تولید در یک ماه گذشته 100درصد رشد کرده است و علت، نبود ارز کافی برای هزینههای جاری است واز آنجا که هزینههای جاری دولت بسیار بیشتر از ارز حاصل از صادرات است، گویی دولت قرار است این کسری بودجه را با فشار بر صنعتگران تامین کند.
نرخ ارز مبادله‌ای با بازار آزاد فاصله زیادی دارد
معاون توسعه بازار هلدینگ راهبران درباره قیمت‌گذاری محصولات فولادی بر مبنای ارزنیمایی هم گفت: مسلما موضوع نرخ ارز روی عرضه محصولات تاثیر مستقیم و غیرمستقیم دارد، اما مساله مهم‌تر نوع تخصیص ارز به انواع فعالیتهای تولیدی و اقتصادی است؛ چون تخصیص نوع ارز برای فعالان اقتصادی درحال حاضر شفاف نیست بسیاری از فعالان اقتصادی نمی‌‌‌دانند که ارز خود را باید بر چه مبنایی محاسبه کنند.
علی جبل‌عاملی افزود: درحال حاضر نرخ ارز نیمایی 28 هزارتومانی برای بیشتر فعالیتهای اقتصادی کارآیی ندارد و حواله ارزی که حول وحوش 39 هزارتومان قیمت دارد، مبنای مبادلات قرارگرفته است. وی با اشاره به موضوع نرخ ارز برای پرداخت عوارض صادراتی، اظهارکرد: طبق خبری که اعلام شده ظاهرا عوارض صادراتی بر مبنای ارز نیمایی 28هزار و 500 تومانی است که این موضوع هم به ابهامات افزوده است. این فعال بازار سرمایه تصریح کرد: مسلما فعالان در موضوع صادرات مشکلات زیادی دارند زیرا هم نرخ ارز در داخل کشور نوساناتی دارد و هم قیمت‌های جهانی تغییر می‌کند و این امر پیش‌بینی آینده را سخت کرده است، ضمن اینکه مشکلاتی نظیر تورم و قاچاق ارز نیزبر مسیر صادرات سنگ اندازی می‌کند.
جبل‌عاملی با اشاره به تازه تاسیس بودن مرکز مبادلات و تردیدهایی در اثر‌گذاری این مرکز بر نرخ ارز، گفت: فاصله نرخ بازار ارز آزاد و نرخ مبادله‌ای همچنان زیاد است و شاید راهکارکنترل این وضعیت این باشد که فاصله این نرخ ارزی به حد تعادل برسد و به نوعی به همگرایی برسد. وی با تشریح کارکرد سامانه مبادله ارز و طلا گفت: کارکرد این مرکز هنوز برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان شفاف نیست. علاوه بر این فاصله نرخ ارز مبادله‌ای با بازار آزاد نیز تولید را با مشکل روبه‌رو کرده است. اگرچه برای شرکت‌های بورسی تبدیل نرخ ارز نیمایی به نرخ ارز مبادله‌ای فرصت‌‌‌های اقتصادی را فراهم کرده است.
