منطقه معدني و صنعتی گل‌گهر با داشتن معادن غنی از سنگ آهن به عنوان یکی از مطرح‌ترین قطب‌های فعال معدنی، صنعتی در خاورمیانه است که دارای قابلیت‌های بسیاری برای تبدیل شدن به یک منطقه بزرگ و رقابتی در سطح ایران و حتی جهان است. اين ذخاير معدني در استان كرمان و در 50 كيلومتري جنوب غربي شهرستان سيرجان واقع شده است. آثار موجود و حفاري‌هاي باقي مانده در محل كانسار، دلالت بر آن دارد كه اين كانسار در قرون گذشته مورد شناسايي و بهره‌برداري قرار گرفته است. سن تقريبي يك نمونه از سرباره كوره‌هاي قديمي كه از سنگ معدن گل‌گهر استفاده مي‌کرده است، در حدود 900 سال تخمين زده شده است. در دوره معاصر عمليات اكتشاف و پي‌جويي طرح سنگ آهن گل‌گهر در سال 1348 توسط شركت خصوصي ايران باريت آغاز و سپس با همكاري شركت ژاپني ماروبني ادامه يافت و از سال 1353 به شركت ملي فولاد ايران واگذار گرديد. كانسار سنگ آهن گل‌گهر در شش آنومالي مجزا در محدوده‌اي به‌طول تقريبي 10 كيلومتر و عرض تقريبي 4 كيلومتر قرار گرفته است. بهره‌برداري از توده معدني شماره يك بر عهده شركت معدني و صنعتي گل‌گهر است كه بخش زيادي از آن استخراج گرديده است. صيانت و استفاده بهينه از اين منابع عظيم خدادادي وظيفه‌اي بر دوش همگان است. در همين راستا و هم‌جهت با طرح جامع فولاد كشور، چشم‌انداز منطقه معدني و صنعتي گل‌گهر با هدف توليد ساليانه 24 ميليون تن كنسانتره 21 ميليون تن گندله و بيش از 5 ميليون تن شمش فولادي مدون گرديد. تا امروز بخش عظيمي از اين چشم‌انداز در سايه الطاف الهي و همت مدیران اين منطقه به منصه ظهور رسيده است؛ تا جايي كه اولين چرخه كامل فولاد كشور از معدن تا توليد مقاطع فولادي در اين منطقه تكميل گرديده و امروز منطقه معدني و صنعتي گل‌گهر به‌عنوان يك بازوي توانمند، نقش بي‌بديلي در صنعت فولاد كشور ايفا مي‌كند. با تداوم طرح‌هاي توسعه‌اي در دست اجرا و آتي منطقه و افزايش ظرفيت توليد و تنوع محصولات تا سال 1404 اين جايگاه بيش از پيش پررنگ و نمايان خواهد شد.
نگاهی گذرا بر چالش‌های اساسی شرکت معدنی و صنعتی گل گهر سیرجان
شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر سیرجان با همه موفقیت‌های خود و به‌خصوص رشد چشم‌گیری که در یکی دو سال اخیر داشته است، با چالش‌ها و مشکلاتی نیز دست به گریبان است که امروزه سایر شرکت‌های بزرگ و کوچک این حوزه نیز کم و بیش با آن مواجه هستند.
«تامین سنگ آهن» از بزرگ‌ترین چالش‌های صنعت فولاد در آینده نزدیک خواهد بود، چه این‌که آخرین گزارش‌های پایش طرح جامع فولاد کشور، نشانگر آن است که با اجرای این طرح به ظرفیت 55 میلیون تن، با کمبود قطعی 22 میلیون تن سنگ آهن در کشور مواجه خواهیم شد. این کمبود از یک سو بیانگر آن است که بیش از 15 درصد ظرفیت ایجاد شده در زنجیره فولاد کشور در آینده بدون استفاده خواهد ماند و از سویی ذخایر کنونی کشور، تنها تکافوی تولید 17 سال آینده را خواهند داشت. با طرح این چالش بلافاصله با چالش دیگری که ارتباط تنگاتنگی با این موضوع دارد روبرو می‌شویم و آن، عدم توجه به موضوع «توسعه اکتشافات» است. دغدغه توسعه و تکمیل زنجیره ارزش فولاد از یک سو و آسودگی خیال ناشی از دسترسی به ذخایر فعلی سنگ آهن در معادن، دست به دست هم داده تا توسعه اکتشافات جایگاهی را در زنجیره ارزش فولاد از آن خود نکند و این امر زیربنایی که نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه پایدار زنجیره دارد، مورد غفلت جدی قرار گیرد.
یکی از چالش‌های اساسی دیگر که بر صنعت و معدن تاثیر مستقیمی دارد «فقر تکنولوژی و ماشین‌آلات معدنی» است. تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا می‌تواند حتی تا 20 درصد بهره‌وری را افزایش دهد. اما تحریم‌های ظالمانه باعث شده که این چالش، صنعت و معدن را تحت تاثیر زیادی قرار دهد. بد نیست بدانیم که توسعه زنجیره فولاد طبق طرح جامع کشور، تاکید بر تناژ تولید دارد. پس از مشخص نمودن 55 میلیون تن فولاد، دیگر خطوط، راهنما یا سیاست روشنی برای انتهای زنجیره فولاد ندارد. این موضوع از یک سو و پرداختن و تمرکز بنگاه‌های اقتصادی بر رشد ظرفیت‌های تولید زنجیره، مجال لازم را برای پرداختن به تولید محصولات نهایی با ارزش افزوده فراهم نیاورده است. از سویی روابط اقتصادی و سیاسی متاثر از تحریم‌ها با کشورهای صاحب تکنولوژی، دسترسی به چنین تکنولوژی‌هایی را بیش از پیش دشوار ساخته است. به‌گونه‌ای که این صنعت، در انتهای زنجیره، حرکت موثری برای تولید محصول نهایی با ارزش افزوده بالا نداشته است.
اما چالشی دیگر که شاید ریشه فرهنگی هم داشته باشد، «توسعه نامتوازن» یا به اصطلاح توسعه کاریکاتوری است. برخی مسائل فرهنگی و برنامه‌های کلان ناهماهنگ، باعث رشد نامتوازن در بنگاه‌های بزرگ اقتصادی کشور شده است و صنعت سنگ آهن و فولاد نیز از این قاعده مستثنی نیست. بزرگ شدن ناهماهنگ و نامتعادل زنجیره فولاد کشور، عارضه‌ای است که یکی از اثرات آن، عدم استفاده از ظرفیت‌ها و تجهیزات تولیدی است.
یکی دیگر از چالش‌های اساسی در شرکت معدنی وصنعتی گل‌گهر، «محدودیت در دسترسی به حامل‌های انرژی» است. محدودیت در دسترسی به حامل‌های انرژی، باعث برهم زدن تعادل بازار زنجیره فولاد گردیده است. کمبود برق در فصول گرم سال و گاز در فصول سرد در کنار انرژی‌بر بودن این صنعت، موجب گردیده که توازن تولید در زنجیره محصولات فولادی، ناهمگون گردد.
گرچه شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر با مشارکت محوری در طرح انتقال آب خلیج فارس، یکی از اساسی‌ترین چالش‌های اخیر صنعت و معدن کشور ـ یعنی موضوع حیاتی «آب» ـ را پشت سر گذاشته است، اما از آنجا که صنعت فولاد، صنعتی آب‌بر است و تامین آن از طریق خط خلیج فارس برای گل‌گهر به ازاء هر متر مکعب 2 دلار هزینه دارد، بهای تمام شده محصولات گل‌گهر را نیز افزایش داده است.
اما شرکت گل‌گهر در مواجهه با این چالش‌ها که در بالا به اختصار به آنها اشاره شد، منفعل نبوده و برنامه‌های مدونی را در دست اجرا دارد. این شرکت در توسعه و تکمیل زنجیره ارزش فولاد، برنامه‌ای را در دست اجرا دارد که فقط برای تعیین پروژه‌های توسعه‌ای نیست و یک نباید بزرگ نیز در خود دارد؛ شرکت‌های منطقه گل‌گهر نباید پروژه‌های توسعه‌ای دیگری را علاوه بر این برنامه آغاز کنند. تامین پایدار سنگ از دیگر برنامه‌های کلیدی و موضوعات استراتژیک منطقه گل‌گهر است که اقدامات متعددی را مد نظر دارد. توسعه زیر ساخت‌های مورد نیاز توسعه زنجیره فولاد منطقه گل‌گهر نیز با توجه به موضوعاتی مثل ایجاد زیرساخت‌های تامین انرژی، نوسازی ناوگان معدن‌کاری و احداث شهرک صنعتی گل‌گهر در دست اقدام است. تنوع‌بخشی به حوزه‌های کسب و کار از دیگر اقدامات استراتژیک گل‌گهر برای تبدیل تهدیدها به فرصت است. توسعه زیر ساخت‌های مدیریتی از دیگر موضوعات مهم شرکت گل‌گهر است و همچنین می‌توان به برنامه‌های این شرکت در توسعه فن‌آوری معدن‌کاری برای پاسخ به این چالش‌ها نیز اشاره کرد. به هر حال، پرداختن به جزئیات این موضوع‌ها از حوصله این بحث خارج است و آنچه آورده شد، خلاصه‌ای از چالش‌های اساسی است که شرکت گل‌گهر با آنها روبروست که به پاره‌ای از اقدامات استراتژیک شرکت گل‌گهر برای مواجهه و تبدیل این تهدیدها به فرصت نیز اشاره شد.
دستاوردها و موفقیت‌های شرکت گل‌گهر
گل‌گهر، هم‌‌اکنون هفت خط تولید کنسانتره به ظرفیت حدود 15 میلیون تن و دو خط تولید گندله به ظرفیت 10 میلیون تن، در اختیار دارد. در حال حاضر اصلاح خطوط شماره 4، 5، 6 و 7 تولید کنسانتره برای افزایش ظرفیت و بهبود کیفیت محصول در دستور کار قرار دارد. علاوه بر آن، شرکت، قصد دارد ظرفیت و کیفیت خطوط گندله‌سازی را افزایش دهد و در این رابطه، طرح‌هایی همچون احداث آب‌گیری فیلتراسیون باطله‌های کارخانه‌های کنسانتره، سیستم‌های کنترل کارخانه تغلیظ، پیش‌فرآوری خوراک خط چهارم و طرح‌های توسعه دیگر را در دستور کار قرار داده است.
با توجه به تحريم‌هاي ظالمانه‌اي كه عليه كشور ايران اعمال شده است، گل‌گهر تلاش دارد تا اين تهديد را به فرصت تبديل نموده و با مهندسي معكوس، بومي‌سازي و حمايت از شركت‌هاي دانش‌بنيان، تحريم‌هاي ظالمانه را بي‌اثر ساخت سازد. بنابر این گل‌گهر در ريسك ساخت بار اول با سازندگان توانمند داخل كشور سهيم شده است. خروجي اين رويكرد، كسب رتبه اول صرفه‌جويي ارزي كشور در سال ١٣٩٩ توسط این شركت بوده و علاوه بر این، منجر به تامين به‌موقع قطعات يدكي با هزينه‌ای منطقي و رقابتي شده است.
گل‌گهر با شناختی دقیق از اهمیت مقوله انرژی و لزوم تامین پایدار آن در شرایط کنونی، اقدامات و برنامه‌های مختلفی را در دستور کار قرار داده است. در این راستا، شاخص‌های مصرف انرژی خود را در مقایسه با شرکت‌های داخلی مشابه و شرکت‌های خارجی تا سطح قابل قبولی ارتقا بخشیده و با استفاده از تجهیزات برخوردار از تکنولوژی روز دنیا در ساخت کارخانه‌ها، انجام اصلاحات در خطوط تولید موجود و مدیریت بهینه مصارف برق، در دست‌یابی به این مهم، تاثیر زیادی داشته و همچنین با تعریف و ابلاغ آیین‌نامه صیانت از انرژی در تمام قراردادهای منعقد شده، در کنار پایش ماهیانه واحدهای با مصرف بیش از حد مجاز، زمینه صرفه‌جویی را در این منطقه به وجود آورده است.
گل‌گهر در خصوص تامین پایدار انرژی، احداث پست‌های انتقال برق، خطوط فشار قوی و نیروگاه‌های سیکل ترکیبی به میزان یک‌‌هزار و 500 مگاوات را در دستور کار دارد که فاز اول آن، با ظرفیت 500 مگاوات در سال1399 به بهره‌برداری رسیده و عملیات اجرائی پروژه احداث دو نیروگاه 500 مگاواتی با سرمایه مورد نیاز 485 میلیون یورو که برای اولین بار بصورت BOT در کشور رغم می‌خورد را آغاز کرده است.
همچنین ایجاد زیرساخت‌های گاز و تامین آن، متناسب با ظرفیت مورد نیاز طرح‌های توسعه شرکت، برنامه احداث خط لوله گاز از خط ارسنجان به منطقه گل‌گهر و احداث فاز دوم و سوم شیرین‌سازی آب در بندرعباس را در دستور کار قرار داده است.
گل‌گهر از مقوله توجه به محیط زیست نیز غافل نشده و اقدام به احداث پروژه سولفورزدایی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های زیست‌محیطی کشور با نگاه توسعه پایدار و تولید سالیانه 260 هزار تن سولفات آمونیوم، با کیفیت‌ترین کود تولیدی کشور را با سرمایه‌گذاری بالغ بر50 میلیون یورو نموده است. گل‌گهر همچنین درصدد است تا یک دهه آینده به قطب انرژی پاک منطقه تبدیل شود.
تولید بهره‌ور و پایدار، مداومت در توسعه مداری و تکمیل طرح‌های توسعه، تکریم سرمایه انسانی، هم‌افزایی در شرکت‌های فعال در منطقه گل‌گهر و ایفای مسئولیت‌های اجتماعی، از ارکان و مولفه‌های اصلی چشم‌انداز گل‌گهر در سال‌های آینده است.
اقدامات گل‌گهر در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی
شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد اولیه صنعت فولاد کشور و یکی از شرکت‌های برتر در بازار سرمایه، علاوه بر توسعه فعالیت‌ها و افزایش تولید در سال‌های اخیر، با برنامه‌ای مدون در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی توانسته نقش تعیین کننده‌ای در توسعه متوازن و رونق اقتصادی و اجتماعی منطقه سیرجان و استان کرمان ایفا کند.
شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر علاوه بر افزایش تولید و اشتغال‌زایی گسترده موجب رونق اقتصادی و توسعه اجتماعی جوامع محلی و توسعه کسب و کارها و مشاغل در منطقه شده است. در سال‌های اخیر اجرای پروژه‌های متعدد توسعه خطوط تولید در شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر و اجرای ابرپروژه انتقال آب خلیج فارس به گل‌گهر موجب افزایش چشم‌گیر تولید شرکت و افزایش سهم از بازار فولاد شده است. به موازات تحولات عظیم در شرکت، با هدف کمک به توسعه سایر بخش‌ها و تحقق توسعه متوازن منطقه‌ای، پروژه‌های متعددی از سوی گل‌گهر در دستور کار قرار گرفته است. از جمله آغاز عملیات اجرائی شهرک صنعتی گل‌گهر به‌عنوان اولین شهرک تخصصی فولادی کشور به‌منظور تکمیل زنجیره ارزش فولاد با سرمایه‌گذاری بالغ بر60 میلیون یورو، احداث بیمارستان فوق تخصصی در شهر سیرجان با هدف ارتقاء ظرفیت‌های درمانی سیرجان و شهرهای مجاور، احداث مجموعه عظیم باشگاه فرهنگی و ورزشی گل‌گهر در راستای ارتقاء سرانه‌های ورزشی و توسعه رشته‌های مختلف ورزشی، اجرای شبکه جمع‌آوری و تصفیه‌خانه فاضلاب شهر سیرجان، شروع عملیات اجرایی بزرگ‌ترین مجموعه گردشگری و تفریحی در جنوب شرق کشور، شروع عملیات اجرایی احداث راه‌آهن سیرجان به بردسیر و ده‌ها پروژه کوچک و متوسط از قبیل اجرای طرح شهر نور در شهر سیرجان، برق‌رسانی و آب‌رسانی به روستاهای محروم، احداث مدرسه، احداث خانه بهداشت، مرمت بناهای تاریخی و … از پروژه‌های شاخص مسئولیت اجتماعی گل‌گهر در راستای ارتقای سرانه‌ها و رفع عقب‌ماندگی سایر بخش‌ها در حال اجرا هستند.
