در میز اقتصاد موضوع عرضه اوراق گواهی ارزی بررسی شد و بهزاد لامعی معاون اداره صادرات بانک مرکزی و مهدی دارابی کارشناس ارزی به برخی سوالات پاسخ دادند.
سوال: چرا بانک مرکزی به سراغ این ابزار رفت؟
لامعی: بانک مرکزی به عنوان نهاد حاکمیتی که مدیریت بازار ارز از وظایف آن است، همیشه بازار را رصد می‌کند و در این قضیه ابزار‌هایی که می‌تواند در اختیار مردم قرار دهد را معرفی می‌کند. اوراق گواهی ارزی یکی از ابزار‌هایی است که به تشخیص بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز هم برای کنترل هیجانات و هم امکان سرمایه گذاری جدید مناسب است. جریان نقدینگی بین بازار‌های مالی در نوسان است، سلایق مردم تغییر می‌کند و ابزار‌های جدید همیشه مورد نیاز جامعه است. این ابزار به عنوان یک ابزار مالی که بتواند پاسخگوی این نیاز باشد معرفی شد. در سال ۹۷ هم سپرده ریالی مبتنی بر یورو و اوراق سکه را داشتیم.
سوال: چه مزیت و فرقی بین خرید اوراق گواهی ارزی و خرید اسکناس وجود دارد؟
لامعی: ارز وسیله‌ای برای تسویه مبادلات خارجی کشور است. در شرایط اقتصادی که تورم داریم، ارز به عنوان یک دارایی مطرح می‌شود و مردم به عنوان ابزاری که می‌توانند برای حفظ ارزش دارایی سرمایه گذاری کنند نگاه می‌کنند. یکی از راه‌هایی که می‌تواند این نیاز مردم را بر طرف کند، اوراق‌هایی است که مدت دار و تضمین شده هستند و می‌توانند قسمتی از دارایی خود را به آن اختصاص دهند.
وقتی اسکناس خریداری می‌کنید، اگر از شبکه رسمی خریداری کنید، امنیت اسکناس مخدوش نمی‌شود و ارز معتبری به مردم داده می‌شود. رسیک نگهداری یکی از موضوعات مهم در ارز فیزیکی است. اوراق چنین ریسکی را متوجه مردم نمی‌کند و یک سند مالی است هر موقع بخواهند می‌توانند بازخرید کنند و معادل ریالی آن را دریافت کنند.
سوال: از چه تاریخی مردم می‌توانند به بانک‌ها مراجعه کنند و اوراق را خریداری کنند؟
لامعی: شروع فروش اوراق از ۲۵ آبان است و ۲۵ بهمن ۱۴۰۱ سررسید خواهد بود. این موضوع ۲۵ ام به بانک ملی ابلاغ شد. بانک ملی به عنوان بانک عامل و بانک مرکزی به عنوان بانک ناشر است. بانک ملی برای انجام این کار احتیاج به ایجاد زیرساخت‌هایی در شعبات ارزی داشت. این روند زمان بر بود و از امروز می‌توانند مردم به شعب ارزی بانک ملی مراجعه کنند.
۲۵ بهمن سر رسید این اوراق است. به این شکل که اگر شما قبل از سررسید اقدام به مراجعه به بانک کنید، باز خرید محسوب می شود و بر اساس نرخ پایانی روز قبل بازار مبنای تسویه قرار می‌گیرد و بر اساس آن ریال به حساب مشتری واریز می‌شود.
در مورد خرید در زمان سررسید، مردم باید یه سپرده قرض الحسنه ریالی نزد بانک عامل، افتتاح کنند. این حساب یکی در زمان بازخرید و سررسید کابرد دارد. در زمان سررسید، وقتی مردم مراجعه می‌کنند، یا درخواست اسکناس از بانک دارند که در این مورد حق الوکاله‌ای ۷ درصد ارزش معاملات در نظر گرفته ایم.
سوال: پولی که مردم واریز می‌کنند نزد بانک ملی می‌ماند یا بانک مرکزی؟
لامعی:، چون ناشر این اوراق بانک مرکزی است، پس مالکیت ریال هم برای بانک مرکزی است و طبق رابطه‌ای که با بانک عامل داریم این ریال‌ها در سررسید‌های مشخصی وارد حساب بانک مرکزی می‌شود.
سوال: کاربرد سامانه سیما چیست؟
لامعی: سامانه سیما برای اوراق مورد استفاده قرار می‌گیرد. رابطه آن با بانک‌های عامل برای انتشار اوراق است. اوراق گواهی ارزی هم از جمله اوراقی است که در این سامانه بارگذاری می‌شود و اطلاعات آن را بانک مرکزی گزارش گیری می‌کند و یک سری کنترل‌های لازم را در این سامانه داریم. در واقع مردم نیازی به سامانه سیما ندارند.
سوال: امکان خرید غیرحضوری وجود ندارد؟
لامعی: خیر. چون باید مستقیم به بانک مراجعه کنند و تنها مدرک کارت ملی به عنوان احراز هویت مورد قبول است. وکالت و نمایندگی هم به هیچ وجه امکان پذیر نیست.
سوال:بحث کارت ملی فروشی چه؟
لامعی: قطعا یکی از اهدافی که بانک مرکزی دارد این است که مردم اگر به ارز نیاز داشته باشند، منجر به اجاره کارت ملی و موارد این چنینی نشود.
سوال: اگر کسی به بازار متشکل ارزی مراجعه کند حق الوکاله از او گرفته می‌شود؟
لامعی: بازار متشکل معاملات ارزی، سامانه معاملاتی است برای خرید و فروش اسکناس و در آنجا فقط کارگزارانی که عضو بازار هستند می‌توانند در انجا خرید و فروش کنند. در این بازار مردم کارمزدی را بابت اسکناس پرداخت نمی‌کنند.
سوال: پس چرا در اوراق پرداخت می‌شود؟
لامعی: بانک مرکزی برای تضمین اینکه این اسکناس را به دست مردم می‌رساند باید حتما خودش را تجهیز کند و این موضوع هزینه بر است.
سوال: کسانی که قبلا با کارت ملی دلار گرفتند از این اوراق می‌توانند استفاده کنند؟
لامعی: بله، هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. این امر کاملا مستقل از برنامه‌های قبلی است.
سوال: مالیات هم گرفته می‌شود؟
لامعی:به موجب قوانین اوراقی که بانک مرکزی منتشر می‌کند معاف از مالیات است این اوراق هم به همین صورت است.
سوال: رابطه‌ای بین قطع شدن یارانه و خرید ارز وجود دارد؟
لامعی: چنین چیزی وجود ندارد. این اوراق مستقل از اطلاع رسانی به سایر سازمان‌ها اعم از امور مالیاتی و سازمان هدفمندی است. این مبنایی برای قطع یا عدم قطع یارانه مردم نیست.
سوال: اختلاف کاهشی قیمت در زمان سررسید تضمین شده است؟
لامعی: خیر تضمین شده نیست. علت آن هم این است که ابزار‌های مالی همیشه ریسک دارند. کسی که یک سهامی خریداری می‌کنندو ممکن است سهام در موعدی که می‌خواهد آن را به وجه نقد تبدیل کند، این سهام قیمتش پایین‌تر آمده باشد. طبیعتا در این اوراق هم همین است. در صورت افزایش قیمت کسانی که در این بخش سرمایه گذاری کرده اند یا با دریافت اسکناس یا دریافت معادل ریالی به نرخ روز بازار متشکل، قابل پرداخت است.
سوال: در صورت عدم مراجعه در زمان سررسید چه اتفاقی برای اوراق می‌افتد؟
لامعی: هر مشتری یک حساب قرض الحسنه ریالی افتتاح می‌کند. در صورت عدم مراجعه به بانک در زمان سر رسید، معادل ریالی اوراق به این حساب نزد بانک عامل پرداخت خواهد شد.
سوال: ارزیابی شما از این ابزار چیست؟
دارابی: یکی از تقاضا‌ها در بازار ارز، تقاضای احتیاطی است. این تقاضا به موجب نگرانی مردم بابت ارزش پول دارند ایجاد می‌شود و به همین خاطر اقدام به خرید ارز و طلا می‌کردند. این گواهی را می‌توان به فال نیک گرفت و هرچقدر مشتقات ارزی و مبتنی بر طلا بیشتر شود، علاوه بر اینکه می‌تواند تقاضای احتیاطی ارز و طلا را کاهش دهد می‌تواند کمک کند بازار رسمی ما عمیق شود. اما در این گواهی هیچگونه انگیزه‌ای وجود ندارد که فرد گواهی ارز بخرد و به سمت خرید اسکناس نرود.
سوال: بانک مرکزی برای ایجاد جذابیت چکار باید می‌کرد؟
دارابی: تا زمانی که یک نرخ اسکناس پایین تری دارید، به نظر نمی آید که از این اوراق استقبال شود. از این کار زمانی استقبال می‌شود که تفاوتی میان اسکناس و این اوراق وجود داشته باشد. چرا افراد باید از سود آنی خرید اسکناس بگذرند و به سمت خرید اوراقی بروند که مشخص نیست سه ماه آینده به آن‌ها سود خواهد داد یا خیر؟
سوال: در شرایط ارزی فعلی عرضه ارز به این شکل درست است؟
لامعی: به موجب قانون قاچاق کالا و ارز، هرگونه خرید و فروش ارز خارج از شبکه رسمی کشور غیرمجاز و قاچاق است؛ بنابراین این افراد خودشان را معرض ریسک قاچاق ارز قرار داده اند.
باشگاه خبرنگاران جوان اقتصادی بانک و بیمه
