شرکت فولاد مبارکه، یکی از بزرگ‌ترین بنگاه‌های اقتصادی ایران به شمار می‌آید که با اقدامات کم‌نظیر در حوزه ملاحظات زیست‌محیطی توانسته است طی فعالیت خود، گام‌های موثری در راستای تحقق بخشیدن به مفهوم «صنعت سبز» در کشور بر دارد.
در چند دهه گذشته و به دنبال رشد صنعتی جهان، صنعت فولاد جهان رشد قابل توجهی را تجربه کرده است و پیش‌بینی می‌شود که این روند در سال‌های آتی نیز تداوم یابد. باید توجه داشت با توجه به نوع خاص این فعالیت‌ها و ماهیت انرژی‌بر بودن آن‌ها، توسعه این صنایع می‌تواند تاثیرات زیست‌محیطی قابل توجه را در مقیاس جهانی به دنبال داشته باشد. در همین راستا، توجه به مسائل زیست محیطی و اتخاذ رویکرد صنعت سبز یک الزام و یک ضرورت برای همگام شدن توسعه صنعت فولاد و حفظ محیط زیست است. شرکت فولاد مبارکه، یکی از بزرگ‌ترین بنگاه‌های اقتصادی ایران به شمار می‌آید که با اقدامات کم‌نظیر در حوزه ملاحظات زیست‌محیطی توانسته است طی فعالیت خود، گام‌های موثری در راستای تحقق بخشیدن به مفهوم «صنعت سبز» در کشور بر دارد.
دور افزایش تقاضا برای مواد خام و گسترش فعالیت‌های صنعتی در نتیجه انفجارهای جمعیتی تا پیش از دهه ۷۰ میلادی، سبب انباشت میزان قابل توجهی آلودگی در محیط زیست شد. این مسئله نگرانی‌هایی را در خصوص آینده حرکت در مسیر توسعه در میان جوامع مختلف ایجاد کرد زیرا محصول توسعه که باید در خدمت بشر باشد و زمینه بهبود کیفیت زندگی را فرهم آورد، سبب تخریب محیط زیست به عنوان بستر حیات و تعالی بشر شده بود. به همین دلیل از همان سال‌های آغازین دهه ۷۰ میلادی، مجامع متعددی در راستای نمایاندن اهمیت حفظ سلامت محیط زیست و ضرورت ایجاد پایداری زیست‌محیطی در چارچوب تامین نیازهای توسعه‌ای و صنعتی جوامع شکل گرفت. مفهوم «صنعت سبز» که امروزه به یکی از مفاهیم پر تکرار در میان سیاست‌گذاران تبدیل شده، ماحصل همین مجامع است و بر ضرورت حرکت صنایع در مسیرهای دوست‌دار محیط زیست تاکید دارد تا در قالب آن پیشرفت جوامع در تمامی ابعاد اقتصادی و غیر اقتصادی محقق شود.
در ایران به عنوان کشوری در حال گذار به سوی صنعتی شدن، به دلیل وجود ذخایر ارزشمند سنگ‌آهن، زنجیره فولاد به سرعت توسعه یافته و در حال حاضر سهم قابل توجهی از اقتصاد ایران را به خود اختصاص داده است. این مسئله توجه به فعالیت سبز این صنایع و ارتقای شاخص‌های زیست‌محیطی آن را به الزامی جدی تبدیل می‌کند. موضوعی که شرکت فولاد مبارکه آن را یکی از اولویت‌های خود قرار داده است و می‌کوشد تا همگام با ارتقای تولید و توسعه کمی و کیفی محصولات، شاخص‌های عملکردی زیست‌محیطی فعالیت خود را در بهترین حد نگه دارد.
مدیریت پسماند و مصرف انرژی، گامی موثر در مسیر سبز
شرکت فولاد مبارکه، بزرگ‌ترین شرکت فعال در حوزه صنعت فولاد کشور است. این شرکت با ماموریت ایفای نقش محوری در توسعه صنعتی، اقتصادی و اجتماعی کشور و ارتقای سطح فناوری صنعت فولاد، فعالیت خود را از سال ۱۳۷۰ آغاز کرده است و در حال حاضر به عنوان سازمانی جهان‌تراز، در زمینه تولید محصولات فولادی فعالیت می‌کند و سهم عمده‌ای از تولید فولاد کشور را در اختیار دارد.
شرکت فولاد مبارکه در راستای تحقق مفهوم «صنعت سبز» در کشور، اقدامات موثر متعددی در حوزه بهینه‌سازی مصرف و تامین پایدار انرژی و مدیریت پسماند انجام داده است. این شرکت طی سال‌های گذشته با تعریف و اجرایی‌سازی پروژه‌هایی از جمله به‌روزرسانی نیروگاه قدیم این شرکت به نیروگاه سیکل ترکیبی که منجر به افزایش ۹ درصدی در راندمان نیروگاه شد، «PowerOff» و«PowerOn» و توسعه رکوپراتورهای نورد گرم و همچنین ارتقای بهره‌وری نیروی انسانی و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود، موفق به کاهش مصرف انرژی به ازای تولید هر تن تختال و نزدیک کردن این شاخص به میانگین جهانی آن شده است؛ به طوری که در حال حاضر در تولید تختال در این شرکت ۲۳٫۲۳ گیگاژول بر تن انرژی مصرف می‌شود؛ در حالی که میانگین جهانی برای تولید هر تن تختال بین ۱۹ تا ۲۷ گیگاژول است. همچنین شرکت فولاد مبارکه قصد دارد به منظور کاهش هرچه بیشتر مصرف انرژی و وابستگی به شبکه سراسری در سال‌های پیش رو، پروژه‌هایی مانند استفاده از سیکل «ORC» در واحد احیا مستقیم و به‌کارگیری توربین‌های انبساطی در ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز را در دستور کار خود قرار داده است.
این شرکت همچنین در حوزه مدیریت پسماند، رویکرد اقتصاد چرخشی را اتخاذ کرده است. خصوصا در رابطه با پسماندهای پلاستیکی با توجه به آثار مخربی که می‌توانند بر محیط زیست داشته باشند، شرکت فولاد مبارکه در طول فعالیت خود سعی کرده تا حد ممکن استفاده از مواد پلاستیکی را کاهش دهد و در صورت تولید پسماندهای پلاستیکی، در راستای جلوگیری از آلودگی محیط زیست و هم‌راستا با مفهوم «صنعت سبز»، برنامه‌ای را به منظور جمع‌آوری و آماده‌سازی پسماندهای پلاستیکی خود و انتقال به شرکت‌های بازیافت پلاستیک تدوین و پیاده‌سازی کرده است. برای این منظور، واحد امور پسماند این شرکت با به‌کارگیری دو دستگاه پرس و همکاری با پیمانکار دارای مجوز، سالانه حدود ۷۰۰ تن پسماند پلاستیکی را جمع‌آوری، تفکیک، بسته‌بندی و پرس می‌کند و در نهایت به فروش می‌رساند.
شرکت فولاد مبارکه با توجه به کاربرد و اهمیتی که مصرف نسوز در صنعت فولاد دارد و تبعات منفی زیست‌محیطی‌ای که با خود به همراه دارد، اقدام به تعریف و پیگیری پروژه‌هایی از جمله افزایش عمر لایه‌کاری پاتیل و لایه‌کاری شل و سقف کوره‌های قوس الکتریکی، افزایش سکوئنس ریخته‌گری، افزایش درصد بازشوندگی پاتیل، افزایش کیفیت و کاهش مصرف ماسه مجرای پاتیل و ایجاد مکانیسم کنترل کیفیت مواد نسوز از مواد اولیه تا محصول کرده است. در نتیجه تعریف و اجرای این پروژه‌ها و تلاش واحدهای تعمیرات نسوز و بخش‌های مرتبط، مصرف نسوز از حدود ۳۰ کیلوگرم بر تن مذاب در زمان راه‌اندازی به حدود ۵٫۸ کیلوگرم بر تن مذاب در اردیبهشت ماه سال جاری رسیده است.
رویکرد پایداری زیست‌محیطی در فولاد مبارکه
شرکت فولاد مبارکه، از زمان آغاز فعالیت خود تاکنون با رعایت استاندارد«ISO 26000» ، همواره به نیازهای زیست‌محیطی منطقه مبارکه و استان اصفهان اهتمام ویژه داشته و تمام ظرفیت‌های خود را به‌کار گرفته است تا ضمن توسعه و تکمیل زنجیره تامین فولاد و پاسخ به نیازهای بخش صنعت کشور، میزان آسیب‌های زیست‌محیطی ناشی از فعالیت خود را به حداقل ممکن برساند. در این راستا، شرکت فولاد مبارکه با هدف تحقق مفهوم «صنعت سبز» در کشور، علاوه بر اقدامات انجام‌شده در حوزه انرژی، پسماند و مصرف نسوز اقدامات موثری را نیز به منظور بهینه‌سازی مصرف آب و استفاده مجدد از آب‌های مصرف‌شده و همچنین کاهش میزان گازهای آلاینده و گرد و غبار انجام داده است.
این شرکت در حوزه مدیریت منابع آبی مورد نیاز خود، پروژه‌های متعددی را تعریف و اجرا کرده است که تمامی آن‌ها بر حسب زمینه به کارگیری در گروه‌های مختلف طبقه‌بندی می‌شوند. گروه اول شامل پروژه‌هایی است که بر توسعه شبکه‌های جمع‌آوری پساب و فاضلاب شهری و تصفیه‌خانه‌های آب به منظور به‌کارگیری در فرایند تولید متمرکز هستند. در این راستا، شرکت فولاد مبارکه تاکنون اقدام به راه‌اندازی شبکه‌های جمع‌آوری، تصفیه و انتقال پساب چندین شهر در اطراف مجتمع کرده است. گروه دوم از پروژه‌های آبی این شرکت مشتمل بر به‌کارگیری تجهیزات و اصلاح فرایندهای تولید به نحوی است که میزان آب مصرفی در فرایند کاهش یابد. به منظور کاهش و بهینه‌سازی مصرف آب، در فولاد مبارکه اقدامات موثری در حال انجام است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به اصلاح و جایگزینی سیستم‌های کولینگ تر واحدهای تولیدی با کولینگ‌های هیبریدی اشاره کرد. همچنین پروژه‌هایی با هدف مدیریت آب مصرفی در واحد احیای مستقیم و سایر بخش‌های خطوط تولید تعریف و در حال پیگیری است که با تکمیل آن‌ها، حجم آب مصرفی به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت. گروه سوم نیز شامل پروژه‌هایی است که به منظور تصفیه و بازچرخانی آب صنعتی خود مجتمع توسعه یافته‌اند. فولاد مبارکه، نخستین شرکت صنایع معدنی کشور به شمار می‌آید که پروژه‌های مربوط به روش‌های تصفیه و بازچرخانی پساب در خطوط تولید را اجرایی کرده است.
این شرکت همچنین طی سال‌های فعالیت خود، همگام با توسعه خطوط تولید، توسعه سیستم‌های داکتینگ و فیلتراسیون را نیز به منظور کاهش میزان انتشار گرد و غبار و گازهای آلاینده در هوا به صورت جدی دنبال کرده است. به عنوان نمونه می‌توان به پروژه احداث غبارگیر سالن فولادسازی اشاره کرد. این پروژه از بهمن ماه سال ۱۴۰۱، با هدف به صفر رساندن غبار ناشی از فرار ثانویه غبار کوره‌ها در زیر سقف فولادسازی اجرایی شده است. پروژه غبارگیر غبارهای ثانویه کوره‌های فولادسازی شامل احداث دو پلنت غبارگیر به ظرفیت سه میلیون نرمال متر مکعب بر ساعت و به ازای هر دو پلنت ۶ میلیون متر مکعب بر ساعت است و پیش‌بینی می‌شود اجرای این پروژه دو سال زمان ببرد. همچنین در شرکت فولاد مبارکه، احیای آهن با استفاده از گاز طبیعی در کوره‌های احیا مستقیم انجام می‌شود که روشی پاک است و به نوعی یکی از روش‌های نوین تولید فولاد در دنیا محسوب می‌شود. تولید دی‌اکسیدکربن شرکت فولاد مبارکه به ازای هر تن تختال، نزدیک به ۱٫۱ تن بوده که نسبت به مقادیر متوسط جهانی بسیار کمتر است؛ بنابراین روش کار در فولاد مبارکه به حفظ هرچه بیشتر و بهتر محیط زیست کمک می‌کند.
