بر اساس قانون حمایت خانواده، شوهر، موظف به ثبت عقد نکاح دائم در دفترخانه ازدواج و طلاق می‌باشد و در صورت عدم ثبت نکاح و دریافت سند ازدواج، می‌توان از وی شکایت کرد.
این ضمانت اجرا، به این دلیل مقرر شده که اصولا داشتن سند ازدواج، مبنای اثبات عقد نکاح زوجین بوده و به استناد قباله ازدواج، می‌توان حقوق قانونی ناشی از عقد نکاح را از طریق مراجع قانونی، مطالبه کرد.
اما گاهی، بنا به دلایلی، سند ازدواج، گم یا مفقود می‌شود و به هر دلیلی، در دسترس نمی‌باشد؛ لذا از آن جهت که داشتن سند ازدواج برای طرح دعاوی خانوادگی همچون طلاق، مهریه، نفقه و غیر اینها، مورد نیاز است، بهتر است که نسبت به انجام اقدامات لازم پس از مفقود شدن عقدنامه، آگاه بود و در صورت لزوم، اقدام به گرفتن سند ازدواج جایگزین نمود.
در صورتی که عقد ازدواج از نوع دائم یا موقت در محضر انجام گیرد، سند ازدواج صادر می‌شود که نشانگر رابطه زوجیت میان زن و مرد بوده و به نوعی اثبات کننده وقوع عقد نکاح و استقرار تکالیف زناشویی بر عهده ایشان است؛ لذا در صورتی که صرفا صیغه عقد دائم یا موقت میان زوجین جاری شده و سند ازدواج در بین نباشد، ممکن است طرفین در آینده، برای اثبات عقد نکاح، با دشواری‌هایی مواجه شده و برای اثبات نکاح، نیازمند مراجعه به دادگاه باشند.
اما سوالی که مطرح می‌شود، این است که سند ازدواج باید دست چه کسی باشد؟ پاسخ به این سوال، از این جهت مهم است که داشتن سند ازدواج، اثبات کننده رابطه زوجیت بوده و به استناد این عقدنامه، می‌توان بسیاری از دعاوی خانوادگی از قبیل طلاق، دریافت مهریه، اجرت المثل ایام زوجیت، شرط تنصیف اموال پس از طلاق، تمکین، حضانت فرزند و غیر اینها را در دادگاه مطرح کرده و یا از خدماتی همچون دریافت وام ازدواج و مواردی از این قبیل، بهره‌مند شد.
لذا، طبیعی است که گاهی، در خصوص اینکه سند ازدواج باید دست زن یا شوهر باشد، اختلافاتی مطرح گردد. اما به طور کلی، باید گفت که طبق عرف، سند ازدواج یا عقدنامه، نزد خانواده زن، نگهداری می‌شود و به دلیل اینکه گاهی شوهر، اقدام به ترک زندگی خانوادگی نموده و زوجه، برای دریافت شناسنامه فرزند یا مطالبه حقوق قانونی خود، نیاز به عقدنامه دارد، باید این سند، نزد خانواده وی نگهداری شود.
این در حالی است که شوهر نیز، همچون زن، حق داشتن سند ازدواج را دارد، ولی از آن جهت که قباله نکاح صرفا در یک نسخه صادر می‌شود، می‌تواند از طریق دفترخانه، اقدام به تهیه رونوشت سند نماید. همچنین، در خصوص حق نگهداری از سند ازدواج، باید این نکته را افزود که معمولا، بزرگتر‌های خانواده، آن سند را برای جلوگیری از انجام اقدامات عجولانه توسط زوجین، همچون درخواست طلاق، نزد خود نگهداری می‌نمایند.
سوء استفاده از سند ازدواج گم شده
سند ازدواج یا گواهی ازدواج موقت، نوعی سند رسمی محسوب می‌شود و در صورتی که شخصی، عقدنامه مفقود شده را پیدا کرده و آن را جعل و از آن سوء استفاده‌ای انجام دهد، مرتکب جرم جعل سند رسمی و استفاده از سند مجعول شده و در صورت اثبات موضوع، به مجازات‌های مربوطه محکوم می‌شود.
به نظر می‌رسد که یکی از مصادیق سوء استفاده از سند ازدواج گم شده، جعل کردن این سند به همراه مدارک هویتی زوجین، برای دریافت وام، گرفتن خدمات یا مواردی از این قبیل است که در صورت انجام اقدامات پیش گفته، می‌توان از آثار منفی احتمالی این امر، جلوگیری نمود.
اگر سند ازدواج گم شود می‌توان طلاق گرفت؟
در ارتباط با گم شدن سند ازدواج، یکی دیگر از مهم‌ترین سوالاتی که مطرح می‌شود، این است که اگر سند ازدواج گم شود، می‌توان طلاق گرفت یا خیر؟ در پاسخ به این سوال، باید گفت که اصولا داشتن سند ازدواج، برای طلاق گرفتن نیز، الزامی است و موقعی که زن یا شوهر، قصد دارند به دادگاه خانواده، مراجعه و درخواست طلاق دهند، ابتدا باید ثابت کنند که زن و شوهر هستند و اثبات این موضوع نیز، از طریق ضمیمه کردن سند ازدواج یا عقد نامه محقق می‌شود.
لذا، در صورتی که سند ازدواج، گم یا مفقود شده و یا بنا به هر دلیل دیگر، در اختیار خواهان طلاق نباشد، نمی‌توان برای طلاق گرفتن، اقدام نمود. بلکه، ابتدا باید با مراجعه به دفتر ازدواج و طلاق، رونوشت سند ازدواج را دریافت کرده و سپس، به استناد رونوشت عقدنامه مفقود شده، دادخواست طلاق داد.
