اقتصاد قربانی یا منتفع از بحران!
شورای امنیت سازمان ملل در شانزده روز اول جنگ در شرق اروپا سه بار تشکیل جلسه داده که دو بار از سمت کشورهای غربی و یک بار از سمت روسیه بوده است. در بار نخست با وتوی مسکو، جلسه محکومیت حمله به اوکراین راه به جایی نبرد ولی در بار دوم اکثریت اعضای شورا به بررسی بحران در مجمع عمومی رای دادند و وتوی روسیه نیز به خاطر سازوکارهای شورای امنیت در زمان بحث برای ورود به مجمع راه به جایی نبرد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سومین روز از نشست اضطراری و ویژه خود درباره بحران اوکراین با ۱۴۱ رای موافق قطعنامه‌ای در محکومیت روسیه تصویب کرد.
حال در سومین هفته «عملیات ویژه» روسیه در اوکراین، فعالیت‌های بیولوژیکی آمریکا در اوکراین موضوع شکایت مسکو در شورای امنیت سازمان ملل است. نماینده روسیه در شورای امنیت اعلام کرده بود که اسنادی در اختیار آنهاست که وجود ۳۰ آزمایشگاه بیولوژیکی حاوی مواد خطرناکی مانند سیاه زخم و وبا را تایید می‌کند.
شروع ماجرا
برای بسیاری شروع جنگ در شرق اروپا، شوکه کننده نبود، چرا که اختلافات میان مسکو و کیف هر آن احتمال درگیری را می‌داد و اقدامات تحریک کننده ولودمیر زلنسکی؛ رئیس جمهور غربگرای اوکراین برای الحاق این کشور به ناتو و اتحادیه اروپا، روسیه را به شدت نگران ساخته بود. استقلال دو منطقه لوهانسک و دونستک در شرق اوکراین و حمایت روسیه از این اقدام، آتش خشم مقامات غربی را به همراه داشت و در عین حال ارتش اوکراین به دنبال تصرف این دو منطقه و از سوی روسیه متهم به نسل کشی روس تبارها در اوکراین بود. ولادمیر پوتین؛ رئیس جمهور روسیه در 24 فوریه 2022 فرمان عملیات ویژه در اوکراین را صادر کرد و بلافاصله ارتش این کشور وارد مناطق شرقی اوکراین شد.
گسترش ناتو به سمت مرزهای روسیه از همان ابتدای تشکیل ناتو با بحران همراه بود. در زمان جنگ سرد، پیمان ورشو در مقابل ناتو قد علم کرد ولی همزمان با فروپاشی شوروی، ورشو نیز در یک ژوئیه 1991 از بین رفت. یکی از مهم‌ترین چالش‌های موجود پس از ورشو، روابطه روسیه با غرب و ناتو بوده است. به عقیده برخی از کارشناسان بین‌المللی، کشورهای اروپایی غربی و آمریکا به مقامات جدید روسیه گفته بودند که ناتو یک اینچ هم به سمت روسیه نخواهد آمد ولی این وعده و قول در سال‌های بعد به فراموشی سپرده شد تا پوتین در اظهارات جدید خود در زمان حمله به اوکراین، این وعده را به غرب یادآور شود تا به نوعی روسیه را محق برای جلوگیری از افزایش تهدیدات ناتو معرفی کند.
تحریم‌ها علیه روسیه و تغییر نظم بین‌الملل
درگیری در شرق اروپا، تبعات فراوان اقتصادی برای روسیه داشت. هرچند رئیس جمهور اوکراین توقع داشت تا ناتو و کشورهای غربی در حمایت از این کشور وارد جنگ با روسیه شوند ولی هشدار پوتین نسبت به عواقب وحشتناک هر نوع مداخله در این جنگ، غرب را برای ورود مستقیم برحذر داشته است. کشورهای اروپایی به همراه آمریکا به صورت غیرمستقیم در جنگ حضور دارند. آنها انواع تسلیحات نظامی را در اختیار اوکراین قرار داده‌اند و از سوی دیگر تحریم‌های سنگین اقتصادی علیه مسکو راه انداخته‌اند. تحریم‌هایی که بخش مالی روسیه را در روزهای نخست هدف قرار داد و ارزش روبل با سقوط تاریخی مواجه شد. تحریم بخش انرژی، پایان همکاری آلمان در ابرپروژه خط لوله نورد استریم دو، قطع سوئیفت، خروج شرکت‌های غربی از روسیه، قطع همکاری‌های فناوری و ده‌ها تحریم ریز و درشت بخشی از فشار علیه مسکو بوده است. یکی از تبعات اصلی جنگ، افزایش بی‌سابقه قیمت هر بشکه نفت بین 120 تا 130 دلار در روزهای نخست بحران بود، امری که منتهی به افزایش قیمت سوخت در آمریکا و اروپا شده و فشارها بر دولت‌های غربی برای مدیریت بحران سوخت از سوی افکار عمومی بالا گرفته است.
همچنین با توجه به اهمیت منابع کشاورزی کشور اوکراین در بازار جهانی، جنگ باعث افزایش قیمت محصولات کشاورزی از جمله دانه‌های روغنی و غلات شده است. قیمت هر انس طلا در بازار جهانی در حال افزایش است و احتمالاً رکورد آگوست 2020 را خواهد شکست. تلاطم در بازارها باعث افزایش تورم در کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا شده، امری که بسیار کم اتفاق می‌افتاد ولی واکنش‌های به حمله روسیه به اوکراین و تلاش برای انزوای مسکو در جهان، تبعات سنگینی را در اقتصاد به دنبال داشته و خواهد داشت. این تحریم‌ها حتی در حوزه ورزشی و فرهنگی نیز علیه روسیه اعمال شده و در یک اقدام بی‌سابقه تیم فوتبال این کشور از مسابقات جام جهانی 2022 قطر توسط فیفا کنار گذاشته شد.
این امر باعث خواهد شد تا روسیه خشمگین‌تر از گذشته برای رسیدن به اهداف خود در اوکراین مصمم‌تر شود؛ چرا که این کشور هزینه‌های اقتصادی جنگ را از جمله تحریم‌ها متحمل شده و غرب به نوعی رفتار می‌کند تا هیچ راه خروج آبرومندانه‌ای برای مسکو باقی نمانده باشد. هر چند برخی متعقدند که غرب تعمداً روسیه را وارد باتلاق اوکراین کرد، ولی به نظر نمی‌رسد روس‌ها بی‌محابا دل به آتش زده باشند و در یکی از برآوردها این کشور 600 میلیارد دلار از سرمایه‌های خود را به طلا تبدیل ساخته بود و حتی زیرساخت‌های لازم در صورت حذف از سیستم مالی جهان را نیز تعبیه ساخته بود. در خبری که در خرداد سال 1400 در رسانه‌ها منتشر شد، گفته شده بود: «ذخایر ارزی روسیه طی هفته منتهی به 21 مه، 7 میلیارد دلار یا 1.2 درصد افزایش یافت و در مجموع 600.9 میلیارد دلار بود.» ذخایر بین‌المللی روسیه شامل دارایی‌های خارجی با نقدینگی زیاد مانند ذخایر طلای پولی، ارزهای خارجی و دارایی‌های حق برداشت ویژه می‌شود که در اختیار بانک مرکزی و دولت این کشور است.
در جدیدترین اظهارنظر پوتین درباره تحریم‌های غربی به ویژه تهدید برای تحریم انرژی این کشور، وی گفته است که این کشور آماده مقاومت در برابر تحریم‌ها است و «تجربه هدف قرار دادن ما در گذشته نشان داده که تحریم‌ها و محدودیت‌ها، توان ما را به ویژه در زمینه فناوری تقویت می‌کند.» وی تلویحاً گفته که غرب برای نفت و گاز روسیه نیز به مانند آنچه برای ایران و ونزوئلا در حال اتفاق است، به التماس خواهد افتاد.
به نظر می‌رسد روند تحولات در آینده نزدیک به اوج خود خواهد رسید و پس از آن با شروع مذاکرات برای پایان بحران اوکراین فروکش خواهد کرد. اما پس از بحران اوکراین بسیاری از روندهای جهانی در حوزه اقتصادی و سیاسی تغییر خواهد کرد و کشورها بیشتر برای استقلال اقتصادی تلاش خواهند کرد و میل به ملی‌گرایی و محافظه‌کاری افزایش خواهد یافت. امری که یکی از نتایج اولیه بی اعتمادی کشورها به غرب و روندهای حقوق بین‌الملل در جهان است.
